Autor: ccc39382d9

Yolanda, Miguel e Elba, son as persoas que están detrás da Granxa Teixeiro E Pistón, unha pequena explotación de cabras e cabalos situada no Concello de Becerreá, nos Ancares.

Esta fin de semana recréase en Cruzul, tamén en Becerreá, a batalla que enfrontou as tropas francesas e inglesas alá polo ano 1808, e como parte desta recreación haberá unha cea ao estilo dos campamentos militares na que se fará cabrito ao espeto; pero non calquera cabrito, porque serán animais criados en liberdade nas fincas que ten nesta zona a Granxa Teixeiro E Pistón.

Aproveitamos que centos de persoas van saborear o seu produto este sábado, para achegarnos a coñecelos un pouco máis de cerca e falar con eles para que nos conten de primeira man como se xestiona unha granxa deste tipo e como as cabras poden ser unha solución para a recuperación de fincas abandonadas e un complemento interesante para a economía familiar.

Os inicios

A chegada das dúas primeiras cabras, no 2013, foi practicamente un experimento para manter limpa a finca que esta familia ten ao lado da casa. “Eu tiña claro que esa pendente non a quería volver desbrozar” bromea Miguel Cordero, recordando como empezaron.

Os bos resultados e a facilidade do manexo deste tipo de gando, animáronos a ir aumentando o número de cabras para poder manter limpas as fincas familiares. Despois viñeron os acordos cos veciños e a ampliación da base territorial alugando terreos na contorna.

Yolanda e Miguel, xestionan agora coa axuda da súa filla Elba, o seu rabaño de cabras a tempo parcial, compaxinándoo con outras ocupacións.  “É certo que, como todas as actividades, esto tamén esixe un certo nivel compromiso, de traballo… e hai que estar pendentes. Pero sempre organizamos a explotación de xeito que fose compatible con outras ocupacións. Se ben ao principio non obtíñamos beneficios, que tampouco nos dese perdas. E así fomos medrando pouco a pouco”, apunta Yolanda Gómez.  

Nestes anos, non só conseguiron facer sostible e estable a súa gandería de cabrún, senón que se converteron nun referente en Galicia formando parte de asociacións sectoriais e de proxectos innovadores, asinaron acordos coa multinacional Inditex para ser provedores dos seus comedores e traballan activamente na recuperación e posta en valor das razas autóctonas de cabra galega e cabalos pura raza galega.

O modelo de produción

As súas cabras e cabalos críanse en extensivo, están sempre pastando por fóra en fincas que pechan para poder telos controlados. Na medida na que van comendo o alimento, trasladan os animais dunhas fincas a outras.

Precisamente a base territorial é un dos principais problemas que teñen. As fincas nesta zona son pequenas e o ideal sería poder contar con extensións grandes, dunhas dúas hectáreas continuas. Para conseguir unha extensión na que se poida traballar con comodidade, é preciso xuntar as fincas de varios propietarios, algo que non resulta fácil. Así, o rabaño da Granxa Teixeiro E Pistón está repartido en diferentes fincas, algunhas bastante distantes entre sí, o que dificulta o manexo e fai preciso transportar animais e tamén adicar bastante tempo ao mantemento dos peches.

A viabilidade dunha explotación de cabrún

No caso da Granxa Teixeiro E Pistón a súa formación, ambos son enxeñeiros forestais,  axudou a que desde o principio fixesen un manexo técnico da explotación, tendo en conta a rendibilidade e o tipo de xestión que querían facer. Aproveitándonos desta cuestión, preguntamos sobre a viabilidade dunha explotación deste tipo:  “Está claro que cun rabaño pequeniño, a rendibilidade vai ser máis pequeniña, pero con estes anos de experiencia traballando co noso rabaño, agora sabemos que se quixésemos vivir só das cabras, en vez de ter cen, teríamos que ter catrocentas ou cincocentas e con iso sacaríamos un salario. Tamén sabemos que para iso precisaríamos alugar dous ou tres montes… “ sinalan.

“Tamén sabemos que cincuenta cabras as podería ter calquera. Facendo un manexo como o que facemos nós, cas cabras sempre fóra e cunha adicación a tempo parcial e véndoo coma un complemento a outra actividade”, apunta Yolanda.  “Ademais, estamos nun momento no que hai moitas oportunidades neste sector e precisamos xente con ganas de traballar e de agarrar esas oportunidades” continúa.

Ambos animan a que a xente da zona se atreva a criar cabras como complemento a outras actividades, “porque hai moita demanda e faltan produtores nesta zona”. A demanda de carne de cabrito supera a capacidade de produción que teñen na actualidade na granxa. Yolanda, que é quen se encarga da parte máis comercial, xestiona unha lista de agarda composta por clientes fieis que repiten cada ano.

A nivel comercial, tanto Miguel como Yolanda inciden na vantaxa que supón a localización do seu rabaño nos Ancares e en Galicia, xa que para as persoas consumidoras, esta localización é sinónimo de calidade e aporta prestixio ao produto. “Por qué o cabrito de Ancares non vai estar nos mellores restaurantes de Galicia? Ten a calidade para estalo”, sinalan mentras comentan o importante de ter unha marca forte e recoñecida como a dos Ancares e a necesidade de sumar produtores para poñer máis produto no mercado.

 Ademais da carne, na Granxa Teixeiro E Pistón tamén venden cabras e cabalos pura raza galega para vida, é dicir, para a recría noutras granxas e explotacións; unha liña de negocio tamén a ter en conta para as persoa que queiran emprender a actividade.

Unha granxa comprometida coa contorna

Miguel, Yolanda e Elba son persoas moi activas e implicadas con moitos proxectos a nivel profesional e persoal. Forman parte da Asociación de Criadores de Cabras e Ovellas de Galicia, da que foron parte da directiva; tamén están na Asociación de Criadores de Cabra Galega, que agrupa aos criadores da nosa raza autóctona e na Asociación de Criadores de Cabalos de Pura Raza Galega… e a Granxa Teixeiro E Pistón tamén recibe as visitas escolares do programa “Da Granxa á Escola” na que nenos e nenas de toda a provincia de Lugo se achegan a coñecer o día a día na granxa.

A nivel local, participan na Asociación Rente ao Couce, a través da cal promoven cursos de capacitación en peches para o gando, de poda de castiñeiros ou a Feira do 12 en Becerreá.

“Gústanos o sitio no que vivimos, gústannos os animais e a natureza. Ambos medramos en casas no campo e tamén nos sentimos coa responsabilidade de devolver algo do que recibimos a esta zona”, conclúe a parella.

Recuperar as producións locais

Tradicionalmente na Cociña de Ancares Terras de Burón, os pratos de cordeiro e cabrito estaban presentes en todas as celebracións e era habitual a cría de cabras ou ovellas en moitas casas da montaña. Desde o GDR Montes e Vales Orientais, así como desde o Xeodestino Ancares Terras de Burón, estanse a impulsar diferentes iniciativas relacionadas coa recuperación da cría destes animais, tanto como complemento ás economías familiares como para facer un mellor aproveitamento dos nosos recursos naturais.

O Concello de Ribeira de Piquín ten unha poboación de 495 habitantes segundo a última cifra oficial, a do ano 2023. En aproximadamente vinte anos, este municipio viu como perdía máis do 40% da súa poboación, xa que no 2002 eran 842 veciños e veciñas as que habitaban na Ribeira.

Esta grave situación demográfica, non é un problema unicamente deste concello, senón que é algo xeralizado nos concellos da montaña lucense: dispersión territorial, elevado nivel de envellecemento, pouca poboación nova, pirámide de poboación descompensada, falta de remuda xeracional…

Fundación TerrEo

Co obxectivo de loitar contra esta problemática e poder dar alternativas para que se estableza a poboación e se poida facer o municipio atractivo tanto a nivel persoal como profesional, o Concello de Ribeira de Piquín creou no ano 2020 a Fundación Municipal TerrEo, unha entidade sen fins de lucro que desenvolve actividades económicas relacionadas coa agricultura, a gandería e a acuicultura. Concretamente, a Fundación TerrEo ten en marcha actualmente unha plantación de kiwis de dúas hectáreas, unha explotación de porco celta e a Piscifactoría de Santalla.

Piscifactoria de Santalla

No 2021 a Fundación Municipal TerrEo mercou a Piscifactoría de Santalla, que levaba varios anos en desuso despois de que un temporal causase graves danos nas súas instalacións. Recuperáronse as instalacións e a presa que fai o aproveitamento das augas do río Eo para a cría e engorde de troia arco iris, unha especie que destaca pola súa calidade e sabor. A finais do ano 2023 as primeiras remesas de troitas ribeiregas xa estaban listas para a venda.

Mercar troitas ribeiregas

A piscifactoría está aberta ao público os 365 días do ano, en horario de 9 a 13 horas e de 16 a 19 horas. Calquera persoa que o desexe, pode achegarse ata ela neses horarios e mercar directamente, xa que fan venda a particulares e a empresas de restauración.

O Concello de Ribeira de Piquín sacou unha ordenanza municipal que regula os prezos de venda das troitas na súa piscifactoría segundo os quilogramos mercados:

CANTIDADE	PREZO (10% IVE incluído)
0 a 10 kg.	10€/kg.
11 a 25 kg.	9€/kg.
26 a 100 kg.	8€/kg.
101 a 500 kg.	7,50€/kg.

Achegarse ata a Piscifactoría de Santalla, é tamén un incipiente reclamo turístico que está empezando a atraer a esta localización persoas que queren ver como se crían as troitas e gozar da paisaxe e o entorno natural na ribeira do Eo na que se asenta.

ENDEREZO:
Piscifactoría de Santalla. Santalla s/n – Ribeira de Piquín, 27244, Lugo – Localización Google Maps.

Actualmente as troitas ribeiregas son un produto certificado co selo de Cociña de Ancares Terras de Burón e xa se poden probar en moitos restaurantes da zona, algúns deles participan nas Xornadas da Troita de Ancares Terras de Burón.

Se tes un restaurante ou negocio hosteleiro e tes interese por mercar as troitas da Piscifactoría de Santalla, podes contactar co Concello de Ribeira de Piquín (tel. 982 333 601) para coordinar a loxística de pedidos grandes. Se es un particular ou queres mercar unha pequena cantidade de proba, podes achegarte directamente ás instalacións da piscifactoría calquera día do ano (incluído fins de semana e festivos) sen necesidade de cita previa nos horarios que indicamos un pouco máis arriba.

Reinvestindo no desenvolvemento rural

Os beneficios obtidos da actividade económica da Fundación TerrEo, que xestiona a Piscifactoría de Santalla, reinvístense na posta en valor e o aproveitamento do patrimonio, co fin de fomentar o desenvolvemento rural e impulsar a economía local e a creación de emprego en Ribeira de Piquín e a súa contorna. A Piscifactoría de Santalla é todo un símbolo neste municipio coñecido polas súas troitas e o seu alcalde Roberto Fernández Rico, asegura que este é só o inicio, xa que queren “recuperar instalacións e terras abandonadas para seguir impulsando proxectos produtivos que permitan crear emprego e facer un aproveitamento dos recursos naturais e forestais que temos”.