O salón de actos da casa consistorial da Fonsagrada acolleu o venres 26 de abril a ‘Xornada de Emprego para Repoboar o Rural’ impulsada polo Grupo de Desenvolvemento Rural Montes e Vales Orientais e a Federación Galega de Municipios e Provincias (Fegamp). Apuntáronse varias das oportunidades que ofrece o rural galego para poñer en marcha negocios e actividades económicas a través de exemplos en primeira persoa, ao tempo que tamén se analizou a situación que atravesan distintos sectores produtivos e se intentaron trazar posibles solucións para responder ás problemáticas coas que se atopan a diario aquelas persoas que apostan por vivir e traballar no rural.
Así mesmo, presentáronse dúas ambiciosas iniciativas enmarcadas dentro das accións proxecto Montes e Vales Orientais Territorio Rural Intelixente. Trátase por un lado, dun servizo de videoasistencia dirixido a maiores de 65 anos e por outro ladao, a plataforma Aldeas Vivas, coa que se busca dinamizar as aldeas converténdoas en espazos para a vida, o emprego e a autonomía.
No seguinte vídeo pode verse un resumo das persoas participantes na Xornada de Promoción do Emprego para Repoboar o Rural:
Esta ‘Xornada de Emprego para Repoboar o Rural’ foi inaugurada por Carlos López, presidente do GDR Montes e Vales Orientais e alcalde da Fonsagrada; Roberto Fernández, vogal da Comisión Executiva da Fegamp e alcalde de Ribeira de Piquín; e Pedro Blanco, Delegado do Gobierno en Galicia. Os tres expuxeron os esforzos que están levando a cabo desde as diferentes administracións para intentar evitar o despoboamento do rural e revalorizalo. “O Reto Demográfico ten como obxectivo que todo o mundo, independentemente de onde naza, teña dereito a estudar e emprender os seus negocios”, sinalou Pedro Blanco, que tamén engadiu que “estamos convencidos de que o rural ten futuro se todos traballamos a favor del”.
Nesta ligazón podes acceder á retransmisión que se fixo das xornadas en directo a través da canle de Youtube do GDR Montes e Vales Orientais.
Sector primario e agroalimentario
A benvida deu paso á primeira conferencia, que foi moderada por Ana Díaz, de Arela Comunicación Sostible e tiña como título ‘Oportunidades de traballo no sector primario e agroalimentario’. Contou coa participación de Brais Álvarez, do Sindicato Labrego Galego; David Outeiro, gandeiro da Fonsagrada que xestiona unha gandeiría rexenerativa; Manuel Cancio, adegueiro en Negueira de Muñiz e impulsor da Indicación Xeográfica Protexida Terras do Navia; e Guarina Rey, concelleira de Brión (A Coruña) e parte importante no desenvolvemento dos obradoiros compartidos que puxeron en marcha na súa vila.
Brais Álvarez abordou os problemas cos que se atopan os gandeiros á hora de emprender e desenvolver as súas explotacións, que están provocando “o peche continuo de granxas e proxectos agrarios”, alertou. Entre estas atópase a dificultade para adiantar investimentos e a excesiva burocracia coa que se atopan ás veces, que fai que se alonguen moito os trámites. Tamén incidiu na falta de relevo xeracional e aportou que a agroecoloxía podía ser unha solución.
Pola súa banda, David Outeiro explicou a actividade que está realizando na súa explotación e, seguindo a argumentación do anterior poñente, salientou que “diante de crises como as do Covid e a suba dos prezos, as granxas máis resilientes resultaron ser as que seguían sistemas de produción agroecolóxica, pola súa baixa dependencia de insumos externos”, indicou.
Mentres, o adegueiro Manuel Cancio explicou como recuperaron as antigas viñas de Negueira de Muñiz, que se estaban perdendo. “Cando empecei quedaban dúas viñas e xa se ía plantar outra cousa nunha delas. Tiven que facer case todo de novo e no ano 2001 saíu a primeira botella de viño”, recordou. Foi un proceso longo, no que tiveron que “desmontar toda a mala fama que tiña o viño de Negueira pola súa acidez, pero hai que crer no que se fai e facer as cousas ben feitas”, sinalou.
A adhesión de novos produtores acabou levando á creación dunha asociación de adegueiros a través da que pediron ser Indicación Xeográfica Protexida. “Viron que reunía posibilidades o noso viño, fixéronse estudos e ao final conseguimos esta IXP, que é un espaldarazo importantísimo porque agora é máis fácil chegar aos sitios e comercializar o noso viño”, subliñou. Máis de dúas décadas despois de iniciar este proceso, “hai botellas do noso viño que se están vendendo a 27 euros, cando empezamos comercializándoas por 1’5 euros”, destacou.
Finalmente, pechou esta primeira mesa a concelleira de Brión Guarina Rey, que rememorou todo o proceso que levaron a cabo para poñer en marcha os obradoiros compartidos cos que contan no seu concello. Rei explicou que esta iniciativa xestouse a partir de outubro de 2017 para axudarlle a un “grupo de persoas que necesitaban contar cun espazo con rexistro sanitario para poder vender os seus produtos elaborados e así poder desestacionalizar as súas vendas e aproveitar os excedentes que teñen nas súas horas e que non se perdan”, afirmou. Agora, logo de atopar a difícil financiación externa, contan “cun obradoiro de masas, un obradoiro de hortalizas e froitas, unha zona de esterilización e outra de formación para poder impartir os cursos e traballar alí”, manifestou.
Sector asociativo e público
O segundo faladoiro xirou en torno ás ‘Oportunidades de traballo impulsadas desde o sector asociativo e público’ e contou coa moderación de Patricia Vilán Lorenzo, secretaria xeral da Fegamp. As primeiras en intervir foron Verónica Marcos e Sofía González, presidenta e técnica da Federación de Asociacións de Mulleres Rurais (Fademur). Marcos explicou o traballo que desenvolve Fademur, “recalcando sempre que somos unha organización feminista e progresista que integra en Galicia a máis de 70 asociacións e ten unha masa social de arredor de 10.000 mulleres, polo que somos a maior asociación de mulleres da comunidade”, salientou.
Xa nun campo máis práctico, Sofía abordou o programa de cooperativas rurais de servizos de proximidade que están apoiando desde Fademur e que se atopa no proceso de formación, pero xa tamén creando as primeiras asociacións de mulleres. “O proxecto comezou en maio de 2022 e ten previsto rematar en maio de 2025. Trátase de seis cursos de formación con certificado de profesionalidade, cinco dos cales son de atención sociosanitaria e un de cociña. Como resultado destas formacións estanse creando xa tres cooperativas lideradas por mulleres rurais”, destacou.
Tomoulles a remuda Miguel Fernández Labrada, da Fundación TerrEo, que explicou que esta fundación municipal de Ribeira de Piquín, xurdiu no ano 2021 para intentar atoparlle solución aos problemas demográficos que ten o pobo, “cunha poboación inferior a 500 habitantes, menos de 20 rapaces menores de 18 anos e unha idade media de 60 anos”, así como para artellar solucións “para as instalacións abandonadas e os terreos sen actividade que foron quedando baleiros no concello precisamente por este contexto demográfico”, indicou.
Con estes fins, a Fundación TerrEo impulsou xa tres grandes proxectos. “O primeiro foi unha explotación extensiva de porco celta de 10 hectáreas totalmente automatizada e da que no 2023 xa se empezaron a vender as primeiras unidades. A segunda iniciativa é a piscifactoría de Santalla dedicada á troita, que xerou tres empregos e sirve xa a máis de 25 clientes, ademais dos particulares que se achegan para mercar directamente, empezando as vendas a comezos deste ano. E por último a fundación xestiona dúas hectáreas de kiwi e xa está solicitada a creación dun polígono agroforestal para a zona de Montefurado”, relatou.
As encargadas de pechar este faladoiro foron Sofía Sanesteban e María José Coira, que amosaron o funcionamento da Rede de Coworkings da Deputación da Coruña. Esta iniciativa, pioneira en Galicia, comezouse a xestar no ano 2019 no marco do Plan de Emprego Local e agora “agrupa a once coworkings, viveiros de empresas e espazos colaborativos de transformación agroalimentaria”, indicaron. Cunha implantación eminentemente rural, prestan servizos a nivel supramunicipal, están especializados en sectores estratéxicos e buscan “establecer mecanismos de coordinación e colaboración na prestación de servizos a empresas e persoas emprendedoras entre os distintos espazos que a conforman”, aseguraron.
O obxectivo desta rede de coworkings é “fomentar o traballo colaborativo a través do uso de espazos de traballo compartidos e apoiar a creación e consolidación de empresas na provincia da Coruña”, manifestaron.
Videoasistencia a maiores de 65 anos
A terceira mesa redonda da xornada, baixo a epígrafe ‘Oportunidades en servizos sociais innovadores’, estivo dedicada integramente á presentación da proba piloto que se vai desenvolver na Fonsagrada do proxecto de videoasistencia dirixido a maiores de 65 anos, en colaboración cos Servizos Sociais municipais. Jorge Caleya, da empresa Zwit Project, encargada de desenvolver esta iniciativa, foi o encargado de presentala.
Trátase dunha iniciativa pioneira a nivel estatal a través da que 30 usuarios dos Servizos Sociais da Fonsagrada recibirán unha tablet xa preparada e preconfigurada para facerlles máis accesibles diferentes servizos e empregar a tecnoloxía para mellorar a súa calidade de vida.
Esta solución tablet especialmente adaptada vailles permitir aos usuarios estar en contacto continuado coa súa axenda de contactos e cos traballadores sociais, achegándolles ademais servizos dixitais e facéndolles recordatorios como as medicacións que teñen que tomar ou as visitas ao médico.
Así mesmo, nesta proba piloto poñerase a proba tamén un asistente conversacional de voz con intelixencia artificial que está en desenvolvemento na Universidade de Vigo e que serve tamén para a detección temperá de problemas de ansiedade, depresión ou mesmo de deterioro cognitivo prematuro, así que axudará tamén á prevención de doenzas como o párkinson ou o alzhéimer.
Outro dos aspectos relevantes deste proxecto é que as tablets serán un escaparate para as empresas da zona, xerando un ecosistema de emprendemento e innovación baseado nos servizos ás persoas maiores. Os emprendedores e empresas locais que teñan algo que ofrecerlle a estas personas maiores de 65 anos poderán facelo a través destas tablets, que serán como unha especie de ponte ou ventá dixital onde os segundos expoñan os servizos que ofertan aos primeiros.
Vivendas e aluguer
Posteriormente foi tempo para dúas presentacións de proxectos que impulsan distintas administracións. Marco Antonio Fernández Piñeiro, do Instituto Galego de Vivenda e Solo da Xunta de Galicia, amosou as liñas mestras do Programa VI426E da Xunta, “no que se ofrece unha plataforma informativa onde ofertantes e demandantes poden ver as vivendas”, indicou. Este programa traballa en colaboración cos concellos e Fernández Piñeiro considera que “é unha vantaxe para eles, xa que favorece o incremento de vivendas dispoñibles para o alugueiro nos seus concellos”, afirmou.
As casas que chegan á plataforma son revisadas polos Servizos Sociais de cada concello adherido e teñen que cumprir uns mínimos de habitabilidade; estar en desuso, con algunha excepción; e que poidan ser empregadas ao non ter ningunha carga a nivel xudicial. Mentres, os ocupantes tamén teñen que cumprir unha serie de requisitos.
O seguinte en participar foi o deputado Pablo Rivera Capón, responsable da área de Promoción Económica e Social da Deputación de Lugo, que falou do programa de apoio aos alugueres do organismo provincial, que conta cun orzamento de máis de 200.000 euros e busca paliar a falta de vivendas poñendo en marcha unha bolsa delas para alugar. Este programa está en marcha e tamén falou sobre outro, baixo o nome ‘Y para vivir Lugo’, centrado nos concellos da Fonsagrada, O Valadouro e Xermade.
Plataforma Aldeas Vivas
A xornada, no tocante aos faladoiros, pechouse coa presentación da plataforma Aldeas Vivas. Lucía González, Paola Condia e Román Sánchez, os técnicos que desenvolveron esta iniciativa, puxeron sobre a mesa as súas liñas básicas, que buscan dar resposta á necesidade de vivendas, locais e terras de alugueiro para o asentamento de novos poboadores no territorio que abrangue o GDR Montes e Vales Orientais, ao tempo que se axuda á integración da poboación migrante que chegue. Con isto búscase “colaborar na substitución xeracional do sector agrario, que os mozos poidan levar a cabo o seu proxecto de vida sen ter que emigrar da súa comarca e promocionar o emprendemento e a creación de emprego local a partir dos novos nichos de mercado xerados pola transición dixital e ecolóxica da economía”, sinalaron.
Para logralo, a plataforma dispón de varias ferramentas que permitirán ofertar e demandar recursos habitacionais e oportunidades laborais ou de emprendemento, establecer unha canle de contacto entre demandantes e ofertantes, así como dinamizar a práctica do alugueiro.
Despois desta presentación, a actividade trasladouse á Tenda de Asgafon (a Asociación de Gandeiros da Fonsagrada), onde os participantes puideron gozar dunha comida networking con produtos de quilómetro cero. A xornada pechouse pola tarde cunha visita á Ernes, en Negueira de Muñiz, onde os que se desprazaron coñeceron a actividade que desenvolve a Cooperativa Ribeira do Navia (Ribeiregas) e tamén se achegaron á historia da comuna que se instalou décadas atrás na zona.
